Historia Bielan jest bardzo złożona ponieważ składają się na nią losy dawnych osad. Jedną z nich była Chomiczówka, która dziś jest jednym z osiedli Bielan. Jego nazwę spopularyzował Sidney Polak swoją piosenką, która w tytule ma dźwięczną nazwę bielańskiego osiedla. Nazwa osiedla Chomiczówka dziś jest oficjalną nazwą a dawniej była jedynie zwyczajowa. Wyjaśniamy skąd wzięła się nazwa osiedla na Bielanach.
Na cmentarzu wawrzyszewskim pod jedną z akacji spoczywa Barbara Chomicz. Nazwisko kojarzy się jednoznacznie – od niego właśnie wzięła się nazwa pobliskiej Chomiczówki, osiedla włączonego do dzielnicy Żoliborz w latach 50. XX wieku. Choć związek między jej nazwiskiem, a określeniem osiedla jest dość ścisły, to sama Barbara Chomiczówna nie miała nawet prawa wiedzieć, że ktoś tak nazwie część Wawrzyszewa – umarła w 1874 roku, jeszcze zanim faktyczni pionierzy, bracia Chomiczowie, przybyli do Warszawy spod Grodna, zaliczając przy okazji imponującą tułaczkę po świecie.
– Po ukończeniu studiów przyrodniczych mój mąż Józef dysponujący pewną sumą przypadającą mu z podziału po sprzedaży rodzinnej Jatwiezi zdecydował się założyć firmę ogrodniczą. Przedtem jednak postanowił zdobyć gruntowną praktykę. W tym celu, nie podając początkowo swoich kwalifikacji, zatrudnił się wiosną 1909 roku jako robotnik ogrodniczy w znanej firmie Bracia Dippe w Quedlinburgu w Saksonii. W trakcie sześciomiesięcznej praktyki właściciele firmy zorientowali się jednakże w umiejętnościach i wiedzy swego pracownika, a dowiedziawszy się o jego planach życiowych, udzielili mu kredytu na uruchomienie firmy – czytamy we wspomnieniach Julii Chomicz w czasopiśmie „Chomiczówka” z 1990 roku.
Firma działała prężnie nie bez powodu – Józef w krótkim czasie zrobił wspólnikami swoich wszechstronnie wykształconych i uzdolnionych braci. Szybko w firmie znaleźli się Jan, Bolesław, Kalikst, Leonard i Paulin, którzy mieli wykształcenie lekarskie, leśnicze, prawnicze a nawet filozoficzne.
Zobacz też: Bielany doczekają się nowego skweru
Historia Bielan przez pryzmat Chomiczówki
Na szczególną uwagę zasługuje Bolesław Chomicz, który oprócz udziałów w firmie ogrodniczej życie wiódł jako wszechstronny społecznik. – Już w okresie rewolucji 1905-1907 r. B. Chomicz inspirował i kierował walką strażaków i lokalnych społeczności – podaje Związek Ochotniczych Straży Pożarnych RP. Za tę działalność był internowany i spędził dwa lata w więzieniu. Później pracował w Warszawskim Towarzystwie Ubezpieczeń, dzięki któremu doszkalał się na studiach w Akwizgranie i praktykował w Paryżu. Po powrocie w rodzinne strony zajął się znowu pracą na rzecz pożarnictwa zakładając Związek Floriański, którego został pierwszym prezesem. Redagował również pisma strażackie, a w trakcie II wojny światowej bronił Warszawy podczas kampanii 1939 roku. Później ukrywał Żydów przed nazistowskimi zbrodniarzami. Jego imieniem, w 2008 roku, Rada Dzielnicy Bielany obdarzyła park położony na północ od ul. Conrada i na zachód od ul. Aspekt.
Zaczęło się od cenionej w kraju firmy ogrodniczej
Prowadzona przez braci Chomiczów firma ogrodnicza zyskała siedzibę przy ul. Zgoda w Warszawie, ale niezbędne do prowadzenia tej działalności zaplecze sadownicze i agrarne powstało na przedmieściach w osadzie Wawrzyszew. – Niewielka osada, zwana Kolonią Chomiczów, powstała w 1913 roku po północnej stronie ulicy Księżycowej, w pobliżu fortu Wawrzyszew – pisze Jarosław Zieliński w swojej monografii poświęconej historii Bielan. Firma działała prężnie. Nic dziwnego, że wysiłki braci Chomiczów były nagradzane i znajdowały uznanie w całej Polsce. – Firma uzyskała złote medale na wystawach ogrodniczych w Warszawie w roku 1911, w Petersburgu w roku 1912 i srebrny medal na Wystawie Krajowej w Poznaniu w roku 1929 – wspomina Julia Chomicz.
Rozwój osoady
Sama nazwa osiedla, jak to zwykle bywa, wykształciła się poprzez zwyczaj. – Jeździł tędy autobus z Warszawy do Izabelina. Ludzie zatrzymywali się i pytali „Jak nazywa się to osiedle?”. Choć pisało się Nowy Wawrzyszew, odpowiadałam: Chomiczówka, od nazwiska pana Chomicza – w rozmowie z Wiesławą Pakułą mówi Leokadia Garncarz-Marciniak, która wraz z mężem przeniosła się na Chomiczówkę ze Starego Miasta w 1933 roku.
Osada rozwijała się w zawrotnym tempie, co zresztą znajduje wyraz we wspomnieniach mieszkańców: – Mój ojciec nabył w 1920 roku teren pięciohektarowy. Szybko powstały nowe domostwa i na Wawrzyszewie, którego rozwój był tak gwałtowny, że zaszła konieczność podziału na trzy kolonie: Stary Wawrzyszew (Włościański), Nowy Wawrzyszew i Wawrzyszew (bez dodanej mu cechy), który z kolei też dzielił się na mniejsze osady, jak Żbikowianka, Lesiew czy właśnie Chomiczówka – wspomina Mieczysław Michałowski, syn ostatniego sołtysa Chomiczówki. – Chomiczówka była zamieszkała przez rzemieślników i sklepikarzy. Do tego stanu rzeczy przyczynił się bezpośrednio właściciel tego terenu, Prezes Banku Rolnego Pan Chomicz, który rozparcelował tę przestrzeń na 1000 m.kw. działki, które sprzedawał za gotówkę i na raty. Tak było do roku 1939 – opisuje Bronisława Lichniak w „Rękopisie dla prawnuków”.
Sławy z Chomiczówki
Zwyczajowa nazwa w oficjalną przerodziła się dopiero po wojnie, po przyłączeniu Wawrzyszewa do Warszawy w 1951 roku. W okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej rodzina Chomiczów została wywłaszczona ze swoich posiadłości, a w 1975 roku rozpoczęto budowę pierwszych bloków. Te właśnie mieszkania zostały wkrótce zasiedlone przez, jak się okazuje, ludzi wybitnych. Mało odkrywcze byłoby przywołanie tu postaci Sidneya Polaka – zarówno jako perkusista zespołu T-love jak i solową działalnością zdobył ogólnokrajową popularność. Okazuje się jednak, że z Chomiczówką związany był nie tylko Jarosław Polak, ale i cała rzesza ludzi równie uzdolnionych, również w innych niż muzyka dyscyplinach. Byli to m.in.: Andrzej Strejlau – piłkarz, wieloletni trener Legii Warszawa i selekcjoner reprezentacji Polski w piłce nożnej; Martyna Wojciechowska – dziennikarka, podróżniczka i pisarka; Agnieszka Rylik – mistrzyni świata w boksie, czy Andrzej Supron – zapaśnik, wielokrotny medalista mistrzostw Europy, mistrzostw świata i igrzysk olimpijskich.
Źródła:
„Chomiczówka”, nr 2 z 1990 r.
“Nowa Chomiczówka”, nr 2 1992 r.
Zieliński J., Bielany. Przewodnik historyczny, Warszawa 2015
Lichniak B., Rekopis dla prawnuków, Warszawa 2004
Maciej Pawłowski
Zakochany w żeglarstwie. Nie ma oporów przed zagraniem czegoś na gitarze, jeśli jednak ma wybór, to woli posłuchać porządnego punka. Studiuje prawo. Jest absolwentem I stopnia stosunków międzynarodowych. Wolne chwile wypełnia czytaniem książek.