Legendy Legendzie. Tribute to Johnny Cash

W środę 23 listopada na scenie Bielańskiego Ośrodka Kultury odbył się koncert zatytułowany Tribute to Johnny Cash. Polscy artyści oddali cześć legendzie światowej sceny country, przekładając słowa jej piosenek na język ojczysty. Na scenie gościły takie osobistości jak: Michał Lonstar czy Krystyna Czubówna. Wydarzenie było częścią 39. Międzynarodowego Festiwalu Bardów.

W tym artykule przeczytasz m.in.:

• o przebiegu wydarzenia Tribute to Johnny Cash,
• dlaczego wkład artysty jest tak ważny dla kultury XX oraz XXI wieku,
• czym jest festiwal OPPA.

Rok 2022 był szczególny dla fanów Johnny’ego Casha. Tego roku legenda muzyki country obchodziłaby swoje 90-te urodziny. Jubileusz ten postanowiono uczcić również w Polsce. W ramach 39. Międzynarodowego Festiwalu Bardów zorganizowano koncert, poświęcony pamięci zmarłego dziewiętnaście lat temu artysty. Miał on miejsce na sali teatralnej Bielańskiego Ośrodka Kultury. 

Wydarzenie było wyjątkowe nie tylko ze względu na repertuar, ale przede wszystkim formę jego przedstawienia. Słowa piosenek amerykańskiej legendy przełożono na polski, niemalże poetycki język. Za przekład większości utworów odpowiada Michał Lonstar – ikona polskiej sceny country oraz jeden z wokalistów tego wieczora. Na scenie wystąpili: Dominika Świątek, Tomasz Szwed oraz Piotr Bakal. 

Za akompaniament odpowiedzialny był zespół pod kierownictwem Mirosława Łączyńskiego w składzie: Mirosław Łączyński – gitara basowa, Grzegorz Kopka – gitary, Leszek Laskowski – pedal steel, Adam Szuraj – perkusja i instrumenty perkusyjne.

Doznaniom muzycznym towarzyszyła istna podróż w czasie, w którą zabrała Krystyna Czubówna. Lektorka opowiadała biografię artysty. Przygotował ją Michał Lonstar. Scenariusz i reżyseria koncertu była zaś autorstwa Piotra Bakala.

Od narodzin aż do śmierci

,,Jego piosenki to mroczny fresk Ameryki i ówczesnego świata” – wybrzmiały z głośników słowa, wypowiedziane przez dobrze znany widowni głos. Donośna i przykuwająca uwagę barwa skierowała oczy publiki w lewy kąt sceny. Znajdował się w nim stolik z lampką i herbatą, przy którym siedziała Krystyna Czubówna. Lektorka rozpoczęła tym samym opowieść, która przeprowadziła audytorium przez biografię amerykańskiego twórcy. Zaczęła ją zaś nietypowo, gdyż omówieniem ponadczasowości przekazu płynącego z piosenek Casha.  

Po krótkiej zapowiedzi na scenę wszedł pierwszy z wokalistów tego wieczora – Michał Lonstar. Zespół był gotowy do gry. Z prawej, przedniej strony sceny zasiadł basista, Mirosław Łączyński. Za nim zaś gitarzysta, Grzegorz Kopka. W tylnej, środkowej części podwyższenia ustawiona była perkusja. Za stanowiskiem Czubównej ulokowany zaś był Leszek Laskowski wraz ze swoim pedal steelem. Po czwartym wybiciu pałeczek perkusyjnych Adama Szuraja popłynęły pierwsze nuty tego wieczora. Nuty utworu ,,SAI-GON” zatytułowanego w oryginale jako ,,Drive On”. Następna wstawka biograficzna dotyczyła ciężkiego dorastania Casha – konfliktów i stosunków z ojcem, łamania prawa przez młodego twórcę. W przyszłych latach dokonał jednak pionierskiego ruchu, jakim było rozpoczęcie koncertowania w jednych z najcięższych amerykańskich więzień. Jedną z piosenek napisaną w takich warunkach było ,,Folsom Prison Blues”, które tego wieczora zabrzmiało pod tytułem ,,Blues Więzienia w Folsom”. Zespół wykonał go w takim samym składzie.

Kolejna wstawka Czubówny opisywała nieludzkie traktowanie mniejszości indiańskiej w ówczesnych Stanach Zjednoczonych. Zapowiedziała w ten sposób utwór ,,Ballada o Ira Hayesie”, który opowiadał o losach tytułowego bohatera – indiańskiego pochodzenia żołnierza amerykańskiej armii, który nigdy nie zaznał zasłużonego szacunku. Tego wieczoru zaśpiewała go Dominika Świątek. Tuż po niej mikrofon objął Tomasz Szwed, który wykonał kompozycję zatytułowaną ,,Wysoka Woda”, dotyczącą niszczycielskiej mocy rzeki Missisipi.  

Imieniem świętego Quentina nazwano jedno z najcięższych więzień w Ameryce. Cash postrzegał to za absurd i napisał utwór, w którym poddaje krytyce lokalny system penitencjarny. Nosi on tytuł ,,Saint Quentin”. ,,Bo Ciebie Mam” był szóstym numerem na setliście. Cash napisał go dla swojej żony June Carther, w której zauroczony był już jako jej szkolny uczeń. Piosenkę zaśpiewał dyrektor festiwalu – Piotr Bakal. Kolejnymi utworami były: ,,Zrozum Faceta” (Dominika Świątek), ,,Pierścień Ognia” (Piotr Bakal) oraz ,,Chłopiec Nazwany Zuzia” w wykonaniu Michała Lonstara.

Dziesiąty utwór w setliście wykonał duet wokalistów – Dominika Świątek i Piotra Bakala. Wykonali piosenkę pt. ,,Jackson”, opowiadającą o małżeńskich przekomarzankach June i Johna. Następną kompozycją był ,,Niedzielny Późny Ranek” zaśpiewany przez Michała Lonstara. Istotnym elementem życia Johnnego Casha była wiara. Odbył on mistyczną podróż do ziemi świętej. Poprzez swoje teksty, walczył nad zwycięstwem dobra nad złem, również w nim samym. W takiej atmosferze wykonano utwór ,,Słyszałem w Święta Dzwonów Głos” (wokal: Tomasz Szwed). 

Umierający Cash odczuwał obecność wyznawanego przez siebie Boga. Opowiadał o tym między innymi utwór ,,Kiedy Tu Przyjdzie Pan”, zaśpiewany przez Dominikę Świątek. Przedostatni utwór wieczoru uznawany jest za arcydzieło powstałe w ostatnich tygodniach życia Casha. Kompozycja ,,Hurt” nagrodzona Grammy stanowi po dziś dzień jeden z najbardziej popularnych utworów na świecie. W BOK-u ,,Ból” zaśpiewany został przez Tomasza Szweda. Ostatnia wstawka biograficzna dotyczyła nazywania Casha ,,człowiekiem w czerni”. Odpowiedzią na to pytanie był utwór ,,Człowiek w Czerni”. Zaśpiewał go Michał Lonstar. 

Publika oklaskiwała wykonawców przez kilkanaście minut. Entuzjastyczna atmosfera odczuwalna była przez cały ten czas. Każdy z artystów nagrodzony został kwiatem. W końcu jednak nadeszła chwila, aby zejść ze sceny. Wykonując ten manewr, Tomasz Szwed humorystycznie powiedział: ,,A teraz samce z kręgu muzykantów udają się do swych nor”. Tak zakończył się ten pamiętny wieczór. 

Festiwal OPPA

OPPA, czyli Ogólnopolski Przegląd Piosenki Autorskiej powstał w 1978 roku z inicjatywy Piotra Bakala (od 1997 roku dyrektora Festiwalu). Chciał w ten sposób uhonorować liczną grupę piosenkarzy, będących zarazem autorami, kompozytorami i wykonawcami własnych utworów. W tak rozumianej piosence autorskiej, jak w żadnej innej, ujawnia się najpełniej osobowość twórcy, jego światopogląd, filozofia życia, świat własnych przeżyć i bagaż doświadczeń. 

W 2006 roku OPPA zmienił nazwę na Międzynarodowy Festiwal Bardów. Powodem był coraz to większy udział wykonawców zagranicznych w tworzeniu wydarzenia.