Pokłosie wolności. Miejsca na Bielanach związane z odzyskaniem przez Polskę niepodległości

Minęły sto cztery lata od odzyskania suwerenności przez nasz kraj. Jedenastego listopada 1918 roku Józef Piłsudski wkroczył na warszawskie ulice, aby ogłosić wyczekiwaną przez rodaków wolność. Pomimo mniejszego rozgłosu, tereny Bielan także odegrały istotną rolę w drodze ku niepodległości. Jakie miejsca w dzielnicy mają związek z odzyskaniem przez Polskę upragnionej wolności? 

W tym artykule przeczytasz m.in.:

• o tym, jakie obiekty na Bielanach powiązane są z uzyskaniem niepodległości przez Polskę,
• jaka była rola dzielnicy w tym procesie.

Data jedenastego listopada 1918 roku jest jedną z najważniejszych w historii Polski. Tego dnia po 123 latach Polska odzyskała swoją niepodległość i powróciła na mapy Europy. W 1937 roku ten szczególny dzień uchwalono świętem państwowym. Od tego czasu, co roku wspominamy tę datę.

Wydarzenie to kojarzone jest z symbolicznym wjazdem Józefa Piłsudskiego na warszawski Dworzec Wiedeński. Mało kto jednak pamięta, iż było to tylko zwieńczenie trudu, który (między innymi) mieszkańcy Warszawy włożyli, aby poczuć upragnioną niepodległość. Wśród nich znajdowali się także obywatele, zamieszkujący dzisiejsze Bielany. Na terenie dzielnicy wciąż znajdują się świadectwa tego okresu. 

Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie

Dzisiejszy AWF to bez wątpienia jeden z najważniejszych punktów na mapie Bielan. Swoje znaczenie zawdzięcza w dużej mierze przeszłości. Przeszłości, która związek ma z niepodległą Polską, a dokładniej – jej ojcem, Józefem Piłsudskim.

Po odzyskaniu przez kraj niepodległości, zaczęto powracać do normalnego trybu życia. Odradzano kulturę oraz oświatę. W 1927 roku zwołano pierwsze posiedzenie Rady Naukowej Wychowania Fizycznego. Przewodniczył jej sam Józef Piłsudski. Przedłożono wówczas projekt wyższej szkoły zawodowej, która miała za zadanie kształcić nauczycieli wychowania fizycznego dla szkół i wojska. Pomysł spotkał się z ogromnym entuzjazmem marszałka i przystąpiono do realizacji projektu. W czerwcu 1928 roku rozpoczęto budowę poprzez położenie kamienia węgielnego. Dwa lata po przedłożeniu pomysłu, gdyż dwudziestego dziewiątego listopada 1929 roku, nastąpiło uroczyste otwarcie roku akademickiego. 

W dniu 23 sierpnia 1938 roku uczelnia przekształcona została w wojskową szkołę akademicką pod nazwą Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego. Rok później przerwano edukację na uczelni z powodu wybuchu II Wojny Światowej. W czasie jej trwania na terenach ośrodka stacjonowały wojska Luftwaffe. Wielu studentów próbowało walczyć z grabieżcą – niestety ponosząc przy tym śmierć. Budynek i jego zbiory w dużej części nie przetrwały tego okresu.

Po zakończeniu wojny przystąpiono do odbudowy uczelni. Dziewiątego grudnia 1946 roku wznowiono naukę. U progu lat 50. zakończono odbudowę obiektów i urządzeń sportowych. Obiekt funkcjonuje po dzień dzisiejszy, kształcąc adeptów wychowania fizycznego. Rola Józefa Piłsudskiego po dziś dzień pozostaje niebagatelna dla studentów uczelni, przez co placówka objęta jest jego patronatem.

Las Bielański

Las Bielański (zwany również Lasem Bielany) jest terenem znanym przez większość mieszkańców stolicy. Ogromny teren zieleni stanowi wizytówkę dzielnicy, dając jej tytuł ,,zielonych płuc Warszawy”. Bielany zawdzięczają mu poniekąd swoją nazwę. Otóż na jego powierzchni znajduje się klasztor Kamedułów, od których białych habitów nazwano dzielnicę. Las skrywa jednak wiele mrocznych historii, które związane są z walką o niepodległą Polskę.

Od wybudowania klasztoru, las stał się lubianym przez lud miejscem. Wyprawiano w nim różne uroczystości. Był ponadto ulubionym miejscem wypoczynku wielu bielańczyków. Zmieniło to się w XIX wieku, w którym bogata grupa mieszkańców oddawała się rozrywce w głębi Warszawy. Przez to Las Bielański otoczony został złą sławą. W lesie ukrywali się zbiegowie z więzień i złodzieje. Rozliczano tutaj osobiste porachunki. Latem, las stawał się ponadto domem publicznym. 

Najistotniejszym elementem jest jednak to, iż funkcjonowały tu oddziały wojska carskiego. Po powstaniu listopadowym, aż do I Wojny Światowej mieścił się tu Fort Bielański. Dochodziło do sporadycznych aktów oporu mieszkańców, w których ponosili śmierć. Do 1930 roku trwała dewastacja lasu. Następnie pieczę nad nim przejęły władze miejskie. Zniszczenia przyniosła również II Wojna Światowa – zieleń ucierpiała wskutek ostrzału, a część drzew wycięto na potrzeby opału. 

Wraz z początkiem lat 50. założono w lesie Park Kultury, usunięty w 1973 roku. Przyczyną było ustanowienie lasu rezerwatem przyrody. W takiej formie funkcjonuje aż do dziś. Teren lasu jest miejscem spoczynku dla wielu osób – również tych, którzy walczyli o niepodległość swojej ojczyzny.

Krzyż na pamiątkę setnej rocznicy odzyskania niepodległości

Aby uczcić pamięć poległych w walce o niepodległość ojczyzny, na terenie Bielan wybudowano poświęcony im krzyż. Wygrawerowano na nim poniższe zdania:

“KRZYŻ ŚWIĘTY DLA UCZCZENIA SETNEJ ROCZNICY ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI PRZEZ POLSKĘ

A.D. 2018″

oraz

“PAN DA SIŁĘ SWEMU LUDOWI…

Ps. 29.11″

Pomnik znajduje się naprzeciwko przystanku tramwajowego Conrada 05 (od strony ul. Dąbrowskiej). 

Teren dzielnicy skupia lokalizacje powiązane z walką o niepodległość kraju. Możemy je oglądać po dziś dzień. Stanowią one nie tylko element pamięci historycznej. Zawierają w sobie aspekt deliberatywny. Komponent ten świadczy o ich randze ważności w dzielnicowej infrastrukturze.